تعطیلی برخی جایگاه‌های سوخت و صف‌های خودروها در پمپ بنزین‌ها طی روزهای گذشته وقتی با خبر کمبود بنزین از سوی اپراتورهای و مدیران جایگاه‌های سوخت همراه شد زمزمه سهمیه بندی جدید و یا گرانی بنزین را تقویت کرد هر چند به زودی با تکذیب مسئولان در سطوح مختلف مواجه شد، اما مردم هنوز باخبر شدن رئیس‌جمهور از افزایش یافتن قیمت بنزین در صبح روز جمعه در دولت روحانی را فراموش نکرده‌اند و از این رو گران شدن بنزین یا هر خبر دیگری را دور از دسترس نمی‌دانند.
به گزارش آرمان ملی آنلاین، بسیاری ضرورت افزایش قیمت بنزین با وجود افزایش قیمت همه کالاهای اساسی و غیراساسی و خدمات را محتمل می‌دانند. رویکردی که به گفته کارشناسان می‌تواند از افزایش قیمت انفجاری آن در یک مقطع زمانی مشخص اجتناب کرد. هرچند برخی دیگر از کارشناسان بر این باور هستند که مقایسه ضرورت افزایش قیمت بنزین متناسب با میزان گران شدن در دیگر کشورها مقایسه‌ای اشتباه بدون توجه به شاخص‌های درآمد مردم است، اما همگان بر این باور هستند که در صورت استفاده بهینه از منابع نفتی فراوان در کشور و سعی در فرآوری آن و ساخت پالایشگاه و سرمایه‌گذاری در این خصوص می‌توان علاوه بر رفع نیاز داخلی، تبدیل به یک صادرکننده بنزین در کشور نیز شد لذا در این خصوص با هدایت الله خادمی، نماینده ادوار مجلس شورای اسلامی و عضو کمیسیون انرژی به گفت‌وگو پرداخته‌ایم.
• کمبود بنزین در روزهای گذشته باعث تعطیلی برخی از جایگاه‌های سوخت و تراکم خودروها در دیگر جایگاه‌ها شد در حالی که دولت و مسئولان مرتباً این امر را تکذیب و تاکید بر عادی بودن امور در این زمینه دارند تحلیل و ارزیابی شما در این زمینه چیست؟
واقعیت این است که ظرف ۴۲ سال گذشته با وجود تاکید مقام معظم رهبری بر ممانعت از خام فروشی نفت همچنان این جریان ادامه دارد و تولید فرآورده‌های نفتی مانند بنزین آنچنان که باید و شاید مورد توجه قرار نمی‌گیرد به همین دلیل مشکل کمبود بنزین در کشوری که دارای ذخائر غنی نفت و گاز است عجیب است. در حقیقت چنانچه در مسیر پیشرفت در تولید فرآورده‌های نفتی حرکت می‌کردیم هم اکنون نه تنها مشکل کمبود بنزین نداشتیم بلکه تبدیل به یک صادرکننده برتر در منطقه می‌شدیم و درآمد ارزی مطلوبی نیز در این زمینه داشتیم. از سوی دیگر آمریکا و اروپا از مانع‌تراشی برای فروش نفت خام برای ایران به عنوان یک اهرم فشار و بازدارنده در اِعمال تحریم‌ها در دوره‌های زمانی مختلف به ویژه اخیراً استفاده می‌کنند در حالی که اگر ایران با دستیابی به فناوری‌های نوین فرآوری فرآورده‌های نفتی حرکت و پیشرفت می‌کرد دچار چالش‌های کنونی نمی‌شدیم، هرچند در حال حاضر وضعیت ظرفیت منابع بنزین کشور به مرحله حاد و بحرانی نرسیده است، اما بر اساس شواهد در وضعیت سر به سر بودن ظرفیت بنزین و نیاز موجود کشور به سر می‌بریم که البته پایدار نیست و با توجه افزایشی شدن نیاز کشور به بنزین این وضعیت می‌تواند به سمت بحرانی شدن نیز حرکت کند. رهبر معظم انقلاب نیز بر توجه مسئولان به حوزه تولیدات محصولات دانش بنیان تأکید می‌کنند، اما برخی نگاه دیگری به این حوزه دارند و در عمل شاهد هستیم یکسری شرکت‌های کاغذی ثبت می‌شوند و عده‌ای با پروانه فعالیت این شرکت‌ها فقط دنبال این هستند که در شهرک‌های صنعتی زمین بگیرند یا از تسهیلات بانکی کم بهره استفاده کنند. از سوی دیگر رهبر معظم انقلاب وقتی درباره پروژه نفوذ تذکر و هشدار دادند ما متوجه معنا و مفهوم آن نشدیم اما الان به شخصه برخی عملکرد مدیران را می‌بینیم بیشتر به معنا و مفهوم نفوذ پی می‌برم و هم اکنون داریم سرمایه‌های کشور را هزینه می‌کنیم، اما آنچه اتفاق می‌افتد اشتغالزایی برای خارجی هاست. بنابراین باید خطر نفوذ را جدی گرفت.
دلایل اصلی کمبود بنزین در کشور در حال حاضر چیست و فرسایشی شدن این مشکل با وجود هشدارهای پی در پی کارشناسان و مسئولان در این زمینه چه می‌دانید؟
فقدان سرمایه‌گذاری جهت ساخت پالایشگاه و ناکارآمدی برخی مدیران و مسئولان در سطوح مختلف طی سالیان اخیر از جمله اصلی‌ترین دلایل تشدید این مشکل است، به طوری که بر اساس آمار و شواهد موجود از بعد از انقلاب تاکنون فقط سه پالایشگاه در کشور ساخته شده که دو پالایشگاه در زمان وزارت آقازاده وزیر نفت وقت، و پالایشگاه ستاره خلیج فارس در مدت زمامداری چند دولت به مرحله اتمام رسیده است و این خود نقطه ضعف بزرگی است که با اهمال بر نحوه کار مدیران و بی‌توجهی به این امر صورت گرفته است و در حقیقت برخی مدیران طی دوران فعالیت خود بیشتر ترجیح می‌دادند به جای ساخت پالایشگاه و فرآوری کردن نفت و ایجاد ارزش افزوده، اقدام به فروش نفت خام کنند؛ رویکردی که در حال حاضر با وجود تحریم‌ها از دسترسی به منابع درآمدی فروش نفت خام نیز محروم مانده و در نتیجه ساز ناکوک کمبود بنزین کوک شده است.
• در حال حاضر هم با وجود مشکلات تحریم‌ها بسیاری از سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی تمایل به حضور در سرمایه‌گذاری در صنعت نفت با توجه به سودآوری مطلوب آن دارند که به دلایل مختلف عملیاتی نمی‌شود دلیل اصلی آن چیست و اینکه در صورت ادامه بی‌توجهی به ساخت پالایشگاه چه پیامدهایی برای کشور به دنبال خواهد داشت؟
• عدم ساخت پتروپالایشگاه یعنی اشتغال و فرآورده با ارزش افزوده دیگری را تولید نکنیم. درصورتی که اگر ما این اقدامات را انجام بودیم در حال حاضر قابل تحریم نبودیم و همان بنزین تولید شده از نفت خام را به پاکستان، افغانستان و ترکیه می‌دادیم و نیاز ما تامین شده بود بنابراین خودمان این فضا را ایجاد کردیم که تحریم‌ها بر ما اثرگذار باشد و از طرف دیگر در تحریم‌های گذشته کارهایی کردیم که می‌توانستیم نفت خود را بفروشیم و کسب درآمد کنیم درحالیکه چنین نشد حتی قبل‌تر شرکت‌های کشورهای شرقی که در کشور ما حضور داشتند، فاینانس کرده و پروژه‌‌ها را انجام می‌دادند و در زمان‌هایی که ما تحریم بودیم به دلایل آن ارتباطی که با ما داشتند نفت ما را می‌بردند و در کشور خودشان ذخیره می‌کردند و برای اینکه انتقال منابع مالی را انجام بدهیم بانک برای ما می‌زدند و کالاهای دیگر و نفت ما را هم به صورت سنتی می‌خریدند.بنابراین باید با توجه به نیاز و رشد حدود ۱۰ درصد در سال و استانداردهای جهانی سالی یک پالایشگاه تاسیس می‌کردیم اما سهل انگاری‌هایی در این حوزه صورت گرفت. از طرفی ساخت پالایشگاه‌های کشور نیز به نوعی کپی‌سازی بود به همین جهت با استانداردهای روز جلو نرفته و بر اساس آنکه ارزش افزوده ایجاد کنند با محاسبات اقتصادی پالایشگاه احداث کنیم. به نوعی برخی از مسئولان وقت در وزارت نفت واردات بنزین را مقرون به صرفه‌تر از تولید می‌دانستند، به عبارتی نگاه این بود که خارجی می‌آید پالایشگاه می‌‌سازد و نیروهای داخلی بهره‌‌بردار اپراتور هستند بدین صورت دانش فنی ما همه‌اش وارداتی می‌شود.
وضعیت مصرف وتولید بنزین در کشور به چه صورت است و تا چه مدت دیگر وضعیت مصرف و تولید در مرحله ناترازی قرار می‌گیرد؟
در حال حاضر تولید کمتر از میزان مصرف است، چراکه هر سال بر تعداد تولید خودروها در کشور افزوده می‌شود و سیکل معیوب کمبود بنزین و ضرورت افزایش تولید تکرار می‌شود، هر چند در این فرآیند عوامل بسیاری دخیل است که اُفت ارزش پول ملی از جمله اصلی‌ترین دلایل آن به شمار می‌آید، در حقیقت کاهش ارزش پول به نابسامانی و بی‌ثباتی اقتصاد می‌انجامد و در این میان تمایل و اعتماد سرمایه‌گذار جهت ورود به کارزار ساخت پالایشگاه، به عنوان اصلی‌ترین و پایه‌ای‌ترین راه حل مشکل کمبود بنزین کاهش می‌یابد. از این رو ثبات در وضعیت اقتصادی کشور و حفظ و ارتقای ارزش پول ملی از ضروری‌ترین راهکارهای تراز وضعیت تولید و مصرف در کشور است.
• با توجه به چالش‌های مذکور موجود، آیا باید در انتظار افزایش قیمت بنزین باشیم؟
در حال حاضر به سمت کاهش تولید و افزایش مصرف گام برمی‌داریم و این اندیشه نیز همواره از سوی مسئولان و رسانه‌ها ترویج می‌شود که وضعیت سختی در حال شکل گرفتن است و مصرف هم به شکل جهشی در حال افزایش است، پس ناچار باید بنزین را گران کنیم. بسیار از رسانه‌های مختلف می‌شنویم که قیمت بنزین در ایران بسیار ارزان است از این رو باید قیمت بنزین را افزایش دهیم تا بتوانیم مصرف بنزین را تعدیل کنیم و بحران موجود در این زمینه را مدیریت کنیم، این درحالی است که در نگاه مقایسه‌ای باید تمام شاخص‌ها با یکدیگر به شکل جامع در نظر گرفته شود نه اینکه قیمت بنزین در آمریکا با قیمت بنزین در ایران بدون توجه به میزان درآمد چند برابری مردم آمریکا با درآمد مردم ایران این مقایسه صورت گیرد، در حقیقت بهینه سازی مصرف در تمام حوزه‌های مورد تاکید در تمام دولت‌ها نیز است، اما مشکل اصلی در زمینه بنزین و حواشی آن این نیست، در حقیقت افزایش قیمت بنزین و هر محصول دیگری چاره حل مشکلات اقتصادی و… در کشور نیست، چراکه چرخه گرانی‌ها و افت ارزش پولی ملی و بی‌ثباتی اقتصادی رویکردی است که پایانی بر آن متصور نیست، در حال حاضر هر کالایی را گران کنیم، تا کمتر از یکسال دیگر با توجه به چالش‌های فراوان اقتصادی باز هم ناچار هستیم در سیکلی معیوب باز هم آن را گران کنیم و این چرخه تا انتها ادامه دارد، از این رو دولت در گام نخست باید تورم را با به کارگیری مدیران کارآمد‌تر ثابت نگه دارد و سپس در اندیشه کاهش قیمت‌ها و ثبات اقتصادی باشیم. هر چند پیش بینی می‌شود نرخ تورم دو رقمی فعلی در صورت استمرار وضعیت کنونی حتی به سه رقم هم نزدیک شود و آنگاه با وضعیتی دشوارتر از آنچه که اکنون در آن به سر می‌بریم مواجه می‌شویم.
• راهکار مقابله با کمبود بنزین با وجود توانمندی‌های موجود در کشور چیست؟– بهترین فرمولی که می‌توان در حال حاضر دنبال کرد این است که باید به سمت ساخت پالایشگاه‌های بیشتر، جذب سرمایه‌گذار، ایجاد تسهیلات تشویقی برای فعالیت در این زمینه حرکت کنیم، به طور قطع در صورت استفاده بهینه از داشته‌های کنونی خود حتی می‌توانیم به مرحله صادرات نیز برسیم. به کارگیری ظرفیت شرکت‌های دانش‌بنیان و پتانسیل‌های بومی می‌تواند ما به را به سمت تنوع در تولید محصولات و فرآورده‌های نفتی پیش برد و ایجاد ارزش افزوده کنیم تا حدی که دیگر حتی تحریم‌ها نیز کم اثر یا حتی بی‌اثر شوند، در حال حاضر بسیاری از منابع نفتی مشترک با کشورهای دیگر مانند؛ قطر، عربستان، عراق و… وجود دارد که با وجود برداشت نفت مستمر از سوی آنها با کم توجهی ما، هر روز از سهم ما کاسته می‌شود.این سرمایه‌ها فقط به ما در این برهه از زمان تعلق ندارد که با بی‌توجهی و کرختی فقط ناظر آن باشیم. ایران حداقل ۲۸ میدان مشترک نفت و گاز با همسایگان خود دارد و درست در شرایطی که ایران به دلیل ضعف سرمایه‌گذاری نتوانسته از میادین مشترک برداشت چندانی داشته باشد، عراق با سرمایه‌گذاری خارجی روی میادین مشترک، توانسته تولید نفت خود را در ۱۴ سال گذشته به حدود ۲. ۳ برابر برساند و برخی همسایگان مانند قطر ۵۰ برابر ایران از میدان مشترک پارس جنوبی برداشت می‌کنند اما ایران در سال‌های گذشته به دلیل تحریم و مشکلات متعدد در جذب سرمایه‌گذاری خارجی نتوانسته از ذخایر ارزشمند میادین مشترک نفت و گاز خود با همسایگان بهره چندانی ببرد و از آنجا که درباره میادین مشترک قواعد بین‌المللی خاصی وجود ندارد که برداشت طرفین از سهم یکدیگر را محدود کند، سر ایران در این میادین مشترک بی‌کلاه مانده است و همسایگان هم معطل ایران نمانده‌اند و اگر ایران هرچه زودتر برای توسعه برداشت خود از این میادین اقدام نکند، بخش بزرگی از ذخایر نفت و گاز خود را به نفع همسایگان از دست داده است که اوجی وزیر نفت ایران هم معترف است که تاکنون اقدام مهمی برای بهره‌برداری از میادین مشترک نفتی انجام نشده و دستوری برای تدوین نقشه راه توسعه برداشت از میادین مشترک نفت و گاز صادر کرده است. در نتیجه به نظر ضروری است که ایران با اتخاذ سیاست‌های صحیح هم راه نجات خود را از وضعیت ناگوار فعلی بیابد و هم اینکه امانتدار خوبی برای نسل آینده در راستای حفظ منابع طبیعی کشور باشد.
